Testament uznawany jest za jedyną możliwą formę oświadczenia woli dotyczącą dysponowania majątkiem na wypadek śmierci. Dziedziczenie następuje z chwilą otwarcia testamentu. Decyzja dotycząca przyjęcia spadku należy jednak do spadkobiercy.
Wyróżniamy 2 rodzaje dziedziczenia. Jest to dziedziczenie ustawowe oraz dziedziczenie testamentowe. Z dziedziczeniem ustawowym mamy do czynienia, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu. Dziedziczenie ustawowe występuje również, gdy sporządzony testament był nieważny.
Dziedziczenie ustawowe — kolejność
Dziedziczenie ustawowe może odnosić się zarówno do całości spadku, jak i do jego części. W przypadku dziedziczenia ustawowego do spadku w pierwszej kolejności powołane są dzieci spadkodawcy oraz jego współmałżonek, którzy dziedziczą w częściach równych. Część przypadająca małżonkowi nie może być jednak mniejsza niż ¼. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożywa otwarcia spadku, majątek przypada jego dzieciom. W prawie współczesnym prawo do dziedziczenia zachowują również dzieci, które urodziły się w związkach pozamałżeńskich. Jeśli spadkodawca nie pozostawił zstępnych, do majątku powołuje się małżonka oraz rodziców. Udział każdego z rodziców wynosi ¼ spadku. Jeśli natomiast spadkodawca nie pozostawił dzieci ani małżonka, całość spadku przejmują rodzice. Jeśli spadkodawca nie miał rodziców, rodzeństwa, ani zstępnych rodzeństwa, cały majątek dziedziczy małżonek. Jeśli natomiast za życia spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji, małżonek nie może dziedziczyć.
Jeśli spadkodawca nie pozostawił żadnych osób, które mogłyby dziedziczyć na podstawie ustawy, majątek zmarłego przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania. Jeśli natomiast miejsce zamieszkania jest niemożliwe do ustalenia lub zmarły przebywać za granicą, majątek przypada Skarbowi Państwa.
Warto zaznaczyć, że rozdzielność majątkowa małżonków nie wpływa na dziedziczenie ustawowe pomiędzy małżonkami. Małżonek pozostający w rozdzielności majątkowej z drugim współmałżonkiem, może dziedziczyć majątek wchodzący w skład majątku osobistego drugiego małżonka. Oznacza to, że dziedziczy on majątek, do którego za życia małżonka nie miał uprawnień.
Dziedziczenie testamentowe
Dziedziczenie to ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Aby możliwe było dziedziczenie testamentowe, testament musi być ważny, czyli posiadać wszystkie niezbędne elementy. Jak zaznacza adwokat Krzysztof Śpiewak (https://adwokatspiewak.pl/adwokat-debrzno/), testament może sporządzić wyłącznie osoba, która ukończyła 18 lat i ma pełną zdolność do czynności prawnych, czyli nie została ubezwłasnowolniona. Testament w każdej chwili może zostać odwołany np. poprzez jego zniszczenie lub zmianę. Nie trzeba zmieniać całej treści testamentu, możliwa jest zmiana wyłącznie fragmentu. Istnieją 2 rodzaje testamentów — są to testamenty zwykłe i testamenty szczególne. Testamenty zwykłe mogą być sporządzone w każdym momencie. Są one ważne cały czas, chyba że dojdzie do ich odwołania. Do testamentów zwykłych zalicza się testamenty holograficzne, notarialne i allograficzne. Testamenty szczególne są ważne przez czas 6 miesięcy od ustania okoliczności, które spowodowały konieczność sporządzenia testamentu. Testamenty szczególne sporządza się w określonych okolicznościach, kiedy istnieje obawa nagłej śmierci spadkodawcy i niemożliwe jest sporządzenie testamentu zwykłego. Testamenty szczególne to testamenty wojskowe, ustne i podróżne. Testament ustny składa się w obecności świadków. Testament ten musi następnie zostać spisany przez jednego ze świadków lub osobę trzecią. Ma na to rok liczony od czasu złożenia oświadczenia. Niezbędne jest opatrzenie takiego testamentu datą i miejscem oświadczenia, a także datą i miejscem sporządzenia. Testament podróżny sporządza się np. podczas podróży statkiem. Spadkodawca musi w takiej sytuacji złożyć oświadczenie woli przed dowódcą statku. Wola spadkodawcy musi zostać spisana przez osobę, która przyjmuje oświadczenie, nie może dokonać tego świadek. Dokument ten powinien zostać w dalszej kolejności odczytany przez spadkodawcę oraz opatrzony datą. Spadkodawca musi również testament podpisać.
Testament wojskowy może natomiast zostać sporządzony podczas mobilizacji, wojny lub przebywania w niewoli. Testament wojskowy może zostać sporządzony przez oświadczenie woli przed sędzią wojskowym lub złożenie woli w obecności dwóch świadków. Jeden ze świadków spisuje wolę spadkodawcy, jednocześnie podając datę i miejsce. Testament ten musi zostać podpisany przez obydwu świadków oraz spadkodawcę.
Ważność testamentu
Warto zaznaczyć, że ważność testamentu może być kwestionowana. Do podważenia testamentu dochodzi, gdy zostanie podniesiony zarzut nieważności testamentu. Kwestionowane mogą być zarówno testamenty zwykłe, jak i testamenty szczególne. By testament był nieważny, musi zajść któraś z przesłanek jego nieważności, wymieniona w Kodeksie Cywilnym. Do przesłanek tych zalicza się sporządzenie testamentu w stanie, który uniemożliwiał świadome podjęcie decyzji lub wyrażenie woli, działanie pod wpływem błędu, który mógł mieć wpływ na wolę wyrażoną przez spadkodawcę, sporządzenie testamentu pod wpływem groźby. Spadkodawca powinien zatem pozostawać podczas sporządzania testamentu w stanie, w którym ma poczucie swobody swojego postępowania, a dodatkowo nie jest pod dominującym wpływem czyjejś sugestii. Testament będzie również nieważny, jeśli spadkodawca jest w stanie podjąć samodzielną decyzję, jednak nie może przeciwstawić się naciskom osób, od których jest zależny.
Jeśli testament sporządzono, gdy spadkodawca obawiał się czegoś, testament jest nieważny. Groźba nie musi być jedyną przyczyną sporządzenia testamentu. By testament taki był nieważny, groźba powinna mieć wpływ na podjęcie określonej decyzji przez spadkodawcę, nawet jeśli groźba ta była niemożliwa do spełnienia.
Nieważne są również testamenty sporządzone wspólnie, ponieważ po śmierci jednej z osób, która sporządziła taki testament, niemożliwa byłaby jego zmiana, co z kolei sprzeczne jest z zasadą, która umożliwia zmianę woli wyrażonej za pośrednictwem testamentu w dowolnym momencie. Nieważny jest również testament, przy którego sporządzeniu uczestniczył świadek niezdolny bezwzględnie (nie umiał czytać, pisać, a także, jeśli został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za fałszywe zeznania). Testament jest również nieważny jeśli świadek był niezdolny względnie. Niezdolność ta następuje, jeśli dla świadka w testamencie przewidziano korzyść lub był on małżonkiem, lub krewnym spadkodawcy.
Odrzucenie spadku
Regulacje dotyczące odrzucenia spadku zawarto w prawie spadkowym. Odrzucenie testamentu możliwe jest przed notariuszem w formie aktu notarialnego. Spadek można odrzucić również w sądzie rejonowym. Można je złożyć również w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Oświadczenie takie należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od daty śmierci spadkodawcy lub od dnia, kiedy spadkodawca dowiedział się o dziedziczeniu.
Jeśli spadkodawca odrzuci spadek, w jego miejsce wchodzą kolejni następcy prawni. Spadkodawcę odrzucającego spadek traktuje się tak, jakby spadku nie dożył. W oświadczeniu dotyczącym odrzucenia spadku należy zawrzeć pewne niezbędne informacje. Są to między innymi imię i nazwisko spadkodawcy, data i miejsce śmierci, miejsce ostatniego zamieszkania, tytuł powołania do spadku, treść złożonego oświadczenia.
Dodaj komentarz